Một ngày nọ, đức vua Mi Lan Đà hỏi đại đức Na Tiên:
Bạch ngài, cái chi sinh ra do thiện và ác, cái chi sinh ra do thời tiết, cái chi sinh ra do nhân?
Tâu đại vương: tất cả loài hữu tình: chúng sinh liên tục tồn sinh trong tam giới đều do thiện ác cơ cấu cả. Đất, nước, gió, núi cao, biển rộng, sông dài thì do thời tiết nóng lạnh tạo thành.
Lửa, cây cỏ nhỏ lớn mọc rễ đâm chồi, nức mộng, sinh ngó có thể trồng được đều do nhân điều động.
Bạch ngài, cái chi không chịu hệ thống của thiện ác thời tiết và nhân?
Tâu đại vương. Niết Bàn và hư không, không chịu hệ thống các điều khoản trên.
Ta không thể nói: Niết Bàn đã có hoặc sẽ có, có thể chấp lấy được, hoặc không được, là quá khứ, hiện tại, hoặc vị lai, là có thể hiểu biết được bằng mắt, mũi, tai, lưỡi, thân ý.
Bạch ngài, nếu nói Niết Bàn không phải quá khứ, hiện tai, vị lai, đã có sẽ có, chấp lấy được hoặc chấp lấy không được, như thế có phải chăng là ngài nói những cái không có Niết Bàn?
Tâu Đại Vương, Niết Bàn có thật sự song chúng ta không thể dùng những phương tiện trên mà thấy Niết Bàn. Tuy nhiên các bậc hiền minh có thể liễu ngộ được bằng Thánh Đạo Tâm.
Bao giờ các bậc hiền minh thực hành theo Bát Chánh đạo thì sẽ rõ Niết Bàn.
Bạch ngài, xin ngài thí dụ.
Tâu Đại Vương, Đại Vương nhìn nhận có gió thật hay không?
Bạch ngài có gió thật.
Xin Đại Vương chỉ cho nhà sư xem với.
Đã gọi là gió thì trẫm làm sao chỉ cho ngài được.
Tâu Đại Vương, nếu Đại Vương không thể chỉ cho nhà sư xem được thì hẳn là không có gió thật sao?
Xin Đại Vương hiểu cho rằng Niết Bàn có thật sự, mặc dù nhà sư không thể chỉ cho Đại Vương thấy được.
Bạch ngài, tất cả chúng sinh đều có thể liễu chứng được Niết Bàn như nhau chăng?
Không thể được, vì chúng sinh không chịu hành trình theo con đường trung đạo (Majjimapatipadà) đồng nhau.
Đức vua hỏi tiếp:
Sự dục tắt là Niết Bàn phải không?
Tâu đại Vương, Đức Phật có thuyết cho thầy Tỳ Khưu Mahanama nghe như vầy:
Này Mahanama bậc Thinh Văn sau khi đã thỏa mãn với Pháp bảo rồi các bậc ấy không còn ưa thích trong ngoại căn là: Mắt, mũi, tai, lưỡi, thân và nội căn là nhãn thức, thiệt thức, vị thức, xúc thức của chính mình và của chúng sinh.
Khi các vị ấy không còn mắc dính trong ngoại căn và nội căn như thế rồi thì tâm hằng thanh tịnh, các ác pháp nhất là ái dục không còn phát sinh dù cho vi tế nhất thời. Một khi ái dục đã tắt lịm thì sự mê chấp rằng ta, thân của chính mình, của chúng sinh từ từ tắt theo.
Khi sự mê chấp đã bị trừ khử thì hiện hữu sẽ không còn.
Hiện hữu không còn thì sinh, lão, bệnh, tử, thương xa, ghét gần, sự thất vọng, sự bực bội nóng nảy trong tâm sẽ không còn. Vì cái gốc, nhánh, ngọn, lá, trái, đều khô héo và chết lần theo gốc.
Tư cách dụt tắt như thế Như Lai gọi là Niết Bàn vậy
Tiếng nói: “Giải Thoát” là sự giải thoát các phiền não đã phát sinh trong tâm, không còn dư sót: tức là sự liễu chứng được quả vị Niết Bàn.
Qua những câu chuyện trên ta nhận thấy việc cần thiết là hãy mạnh dạn học hỏi, và thực hiện pháp môn thiền định, chừng ấy ta sẽ tự thấy mình tiến được một bước dài trên con đường đi đến Niết Bàn vậy.
